ΕΝΑΡΞΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ.
Σεπτέμβριος 2011.
AΘΑΝΑΣΙΟΣ ΘΕΟΔ. ΣΠΟΝΔΥΛΙΔΗΣ.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Ν.Τ. ΑΘΗΝΩΝ – ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
ΜΕΛΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
& ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ.
ΕΙΣΗΓΗΣΗ – ΘΕΣΕΙΣ
THΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΙΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ & ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ / 2021»
ΓΕΝΙΚΑ
Μετά από εργασία και μελέτες διάρκειας πολλών μηνών, το ΥΠΕΚΑ μαζί με τον ΟΡΣΑ δημοσιεύσαν το κείμενο των Στρατηγικών Προτεραιοτήτων του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας / Αττικής 2021 (ΡΣΑ) και που παρουσιάστηκε στα τέλη Ιουλίου 2011. Στο αμέσως επόμενο χρόνικό διάστημα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση (με πιεστικά όμως χρονικά περιθώρια 2 μηνών από την δημοσιοποίηση) το κείμενο του σχέδιου νόμου του νέου ΡΣΑ.
Το Ρυθμιστικό Σχέδιο (ΡΣ) είναι ένα στρατηγικό σχέδιο Ανάπτυξης, είναι το καθοδηγητικό πλαίσιο αντιμετώπισης των προβλημάτων της Πόλης και της Περιφέρειας της, είναι ότι πιο αναγκαίο σε επίπεδο σχεδιασμού για την ρύθμιση όλων εκείνων των δυναμικών μηχανισμών, των συσχετισμών και των αλλεπιδράσεων που εφόσον κατανοηθούν, τότε και μόνο τότε με τις αναγκαίες στοχευμένες παρεμβάσεις μπορούν να συντελέσουν στην Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Το ΡΣ αφορά την καθημερινή ζωή όλων μας, την ζωή των πολιτών. Ρυθμίζει όλα εκείνα τα θέματα κοινωνικά – οικονομικά – διοικητικά – θεσμικά και εν τέλει πολεοδομικά που καθορίζουν το επίπεδο της ζωής μας. Δεν είναι μία απλή τεχνοκρατική διαδικασία για λίγους. Είναι ο στρατηγικός μηχανισμός που ρυθμίζει τις συνθέσεις σε όλα τα επίπεδα των μεγάλων θεμάτων μίας ευρύτερης περιοχής, πριν τις αναγκαίες ενέργειες σ’αυτήν.
Πρό του 85’ και τις περίφημες τομές, υπο την μορφή κατευθύνσεων, του Αντώνη Τρίτση, και κατα την διάρκεια πολυετών διαβουλεύσεων μεταξύ φορέων για το θέμα απόκτησης ενός τέτοιου στρατηγικού σχεδίου, το πρωταρχικό ζήτημα ήταν η δημιουργία ενός φορέα ο οποίος θα διαχειρίζονταν αυτό το τεράστιο ζήτημα αυτόνομα – αυτοδιοικητικά και επιστημονικά, χωρίς τις παρεμβάσεις ή και τις «ιδιοτροπίες» του εκάστοτε κυβερνητικού σχήματος, αλλά και την απεμπλοκή από τα «μεγάλα γραφεία ιδεών» (Δοξιάδη, Βασιλειάδη κλπ) που ερμήνευαν προσωπική αλλά και επιβαλλόμενη πολιτικά λογική, στις όποιες πολεοδομικές ρυθμίσεις της χώρας.
Με τον Ν.1515/85 εκτός από τους στρατηγικούς στόχους του ρυθμιστικού σχεδίου, συστήνεται επιτέλους ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών (ΟΡΣΑ), ως ο φορέας εκείνος που έχει ρητά την «ευθύνη παρακολούθησης της εφαρμογής και εξασφάλισης της πραγματοποίησης του ΡΣΑ».
Σήμερα, τίθεται σε συζήτηση και κριτική - και της Περιφέρειας Αττικής - το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας / Αττικής 2021, το οποίο προσπαθεί, μετά από τις σημειακές, αλλά και σε πολλά αρνητικές, τροποποιήσεις του 2002, να ξεκαθαρίσει την σύγχυση που δημιουργήθηκε στην μεταολυμπιακή περίοδο και την εποχή της πρωτοφανούς κρίσης που ζούμε, ως προς τους στρατηγικούς στόχους του αναπτυξιακού οράματος της ευρύτερης Αττικής.
Η Περιφέρεια Άττικης και η Μητροπολιτική Επιτροπή Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικών Αναπλάσεων (ΜΕΧΣΑΑ), ως ο κατ’εξοχήν υπεύθυνος αιρετός θεσμός των θεμάτων σχεδιασμού και ρύθμισης των πολεοδομικών στρατηγικών θα πρέπει πλέον να έχει καθοριστικό λόγο και θέσεις σ’αυτό το τόσο μεγάλο ζητήματα της χωρικής της ευθύνης.
Σ’αυτήν την πρώτη επαφή με το ζήτημα, μετά από την επεξεργασία του βασικού κειμένου, των συνοδευτικών μελετών αλλά και την πρώτη καταγραφή των απόψεων του ΟΡΣΑ, η επιτροπή επιχειρεί να εντοπίσει το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να κινηθεί και η Περιφέρεια Αττικής ώστε να συμβάλει εποικοδομητικά στην εκπόνηση αυτού του μείζονος σημασίας και απόλυτα αναγκαίου στρατηγικού εργαλείου.
Επίσης, στα πλαίσια της συνέργειας και της αυτοδιοικητικής προσέγγισης, θέτει, σε πρώτη φάση προς συζήτηση, μια σειρά παραμέτρων που είτε δεν αντιμετωπίζονται μέσω του σχεδίου, είτε τίθονται με γενικές αναφορές είτε εμφανίζουν έλλειψεις και ως προς την υλοποίηση και ως προς τον παρεμβατικό ρεαλισμό τους.
1. Η παράμετρος του Διαλόγου
Συμφωνούμε με τους Βασικούς Στόχους που εισαγωγικά αναφέρονται στο νέο ΡΣΑ, όμως θέλουμε να επισημάνουμε οτι δεν θα έπρεπε να κινηθεί στα στεγανά του «εντός των τοιχών του ΟΡΣΑ» το τελικό κείμενο, αλλά να γίνει πραγματικότητα αυτό που (ως ευχολόγιο απο πολλούς) αναφέρεται, αλλά είναι και ιδρυτική δεσμευση του ΟΡΣΑ και των θέσεων που από το 1985 εκφράστηκαν από όλους τους φορείς, οτι δηλαδή «πρέπει να συνδέεται με την γενικότερη χωρική πολιτική και τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών».
Η Περιφέρεια Άττικης, εκτός από την καταγραφή των συνοδευτικών μελετών που ανατέθηκαν από τον ΟΡΣΑ σε πανεπιστήμια και τεχνικούς, και αποτελούν την βάση πολλών ρυθμίσεων, ενδιαφέρεται να καταγράφει και η άποψη του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας (ΤΕΕ), όχι μόνο γιατί είναι, μετά την σύναψη του πρόσφατου μνημονίου, ο επίσημος τεχνικός της σύμβουλος, άλλα επειδή διαχρονικά παρακολουθεί επιστημονικά τις εξελίξεις των στρατηγικών θεμάτων και έχει άποψη η οποία έχει αναδειχθεί με συνεχείς δημοσιεύσεις, ιδίως από το 1979 και μέχρι σήμερα που θα έπρεπε ν’αφομειωθούν, μέσα από τον διάλογο, στο κείμενο. (ενδεικτικά: μέτρα περιορισμού αύξησης πληθυσμού, περιορισμός βιομηχανικών ζωνών, μείωση λειτουργιών δημοσίου, επίλυση ιδιοκτησιακών θεμάτων). Επίσης, τα συμπεράσματα των όποιων ακαδημαϊκών μελετών ενέχουν τον κίνδυνο μονομερούς τεχνικής αντιμετώπισης και όχι σύνθεσης του πολιτικού και κοινωνικού ζητήματος.
Άλλη μια παράμετρος του ζητήματος της συλλογής των απόψεων είναι η πλήρης καταγραφή των επιμέρους, ιεραρχημένων κατα προτεραιότητες, θεμάτων ανα Περιφερειακή Ενότητα. Ήδη έχει αρχίσει συλλογή των προβλημάτων από τους τοπικούς φορείς μέσω των Αντιπεριφερειών, έτσι η Περιφέρεια Αττικής θα μπορέσει να καταθέσει ένα ρεαλιστικό πλάνο προτεραιοτήτων και να στοχοποιήσει τα «εξαιρετικής σημασίας» θέματα προς αντιμετώπιση.
Άρα το ζητούμενο σ’αυτήν την περίοδο διαβούλευσης που εισερχόμαστε, είναι ότι αυτή θα πρέπει να είναι ουσιαστική, εποικοδομητική και σε όλο το φάσμα των κοινωνικών φορέων που έχουν εμπλοκή στο ζήτημα.
Όπως σε όλα τα μεγάλα θέματα έτσι και εδώ η θέση της Περιφέρειας, όπως και προγραμματικά εκφράστηκε, είναι ότι «ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας». Έτσι λοιπόν, στο σημαντικότερο θέμα στρατηγικής της ανάπτυξης, που είναι το ΡΣΑ, πρέπει να υπάρξει η μεγαλύτερη δυνατή σύγκλιση απόψεων, άνοιγμα στις τοπικές κοινωνίες και φορείς με διαβούλευση σε ανεκτό και εύλογο χρόνο.
2. Η παράμετρος της Υλοποίησης
Η Περιφέρεια Αττικής, ζητά να εφαρμοστούν (όπως ο ν.1515/85 από τότε επιτάσσει) τα 5ετή Προγράμματα Εφαρμογής των Στόχων, που το ΡΣΑ θέτει, να εκπονούνται από τους Δήμους και την Περιφέρεια και θα εγκρίνονται από τον ΟΡΣΑ στο Ενιαίο Πρόγραμμα Στόχων. Μέσω αυτών θα υλοποιούνται «αναγκαστικά» από την Κεντρική Διοίκηση τους Δήμους και την Περιφέρεια οι στρατηγικές του ΡΣΑ, ενώ θα εκφράζεται πλέον μία ενιαία αναπτυξιακή πολιτική στην οποία η Περιφέρεια Αττικής θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο παρέμβασης. Η κακή χωροθέτηση έργων την περίοδο του 2004 είναι ένα από τα αρνητικά παραδείγματα της μη ένταξης στον προγραμματισμό.
Τέλος θα θέλαμε να επισημάνουμε, ότι δυστυχώς, πολλές παράμετροι και στόχοι οι οποίοι εδώ και δεκαετίες τέθηκαν υπ’οψη του ΟΡΣΑ και της Κεντρικής Διοίκησης και αναφέρονται στο σχέδιο, δεν έχουν φτάσει σε υψηλό επίπεδο υλοποίησης ή έχουν απαραδέκτως περιφρονηθεί:
- Δεν έχει γίνει ξεκάθαρο και δεν έχει οριστεί αναλυτικά ποιά είναι η επιθυμητή ανάπτυξη και το περιεχόμενο που πρέπει να έχει στην Αττική, θα βασιστεί σε δημόσιες επενδύσεις ή θα στηριχθεί μόνο στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Είναι το βασικό πεδίο συγκρούσεων μεταξύ κράτους και πολιτών.
Για την Περιφέρεια Αττικής ανάπτυξη σημαίνει μόνο υποδομές: Αποχετευτικό σύστημα, Διαχείριση απορριμμάτων, Υδροδότησης, Άνοιγμα της πόλης στη θάλασσα με την ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου, Αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου με έργα ουσίας και δημιουργία χώρων πρασίνου, Υποδομές για τα παιδιά με τη δημιουργία παιδικών σταθμών και χώρων παιχνιδιού, Υποδομές σε σχολεία και φροντίδας για την τρίτη ηλικία.
Υποδομές απαραίτητες για την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
- Πως θα βρεθεί η ισορροπία μεταξύ πολλών μικρών επεμβάσεων - αναπλάσεων που δημιουργούν κοινωνική συνοχή και των ιδιωτικών επενδύσεων, εντός υποβαθμισμένων περιοχών της Αθήνας.
- Πως θα γίνει η ανακοπή της αυθαίρετης δόμησης και παράλληλα η κάλυψη των αναγκών κατοικίας και υποδομών των πολιτών.
- Θα αναπτυχθεί περισσότερο ο κοινωνικός εξοπλισμός και οι κοινωφελείς χρήσεις; που θα βρεθεί ο αναγκαίος χώρος γι’αυτές; (υπάρχουν ανάγκες για πράσινο, αθλητισμό, πρόνοια, εκπαίδευση, ειδικές χρήσεις κλπ)
- Πως θα γίνουν αυστηρότεροι και απόλυτοι οι βαθμοί οχλήσεως και ελένχου των βιομηχανικών περιοχών;
- Ποιές θα είναι οι πηγές χρηματοδότησης των έργων του ΡΣΑ μετά από την λήξη του ΕΣΠΑ και των άλλων προγραμμάτων σε βάθος 20ετίας από την εφαρμογή του.
3. Η παράμετρος του Εφικτού
Συμφωνούμε και θεωρούμε οτι είναι σε θετική κατεύθυνση οι Στρατηγικοί Στόχοι που θέτονται από τον ΟΡΣΑ, πού άλλωστε αρκετοί απ’αυτους εντάσσονται στις προγραμματικές μας δεσμεύσεις και τις δράσεις μας. Είναι όμως όλοι εφικτοί στον ορίζοντα της δεκαετίας; θα υπάρχει η προαναφερθείσα συνεχής παρακολούθηση της υλοποίησης τους. Θέτουμε μια σειρά από παραδείγματα τα οποία θα εμπλουτιστούν και από τις απαιτήσεις των φορέων για να στοχοποιήσουμε την κατεύθυνση προς το Εφικτό:
• Η διαφύλαξη των εδαφικών πόρων, όπως αναφέρεται στο σχέδιο του ΡΣΑ είναι και για την Περιφέρεια Αττικής μια απόλυτη προτεραιότητα. Όμως είναι επιτακτικό να διαφυλαχθούν άμεσα μέσω ρυθμίσεων όλες εκείνες οι περιοχές που έντεχνα και απο συγκεκριμένα συμφέροντα αμφισβητείται ο δημόσιος χαρακτήρας τους. Στην λογική αυτή η πολιτεία πρέπει άμεσα ν’αντιδράσει θέτοντας σε ισχύ αποφάσεις (πχ δικαστικές, Μικτού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Δασών κλπ) ώστε να ξεκαθαριστεί επιτέλους το χρόνιο αυτό θέμα και να προστατευτεί ο δημόσιος φυσικός πλούτος αλλά και οι νόμιμες ιδιοκτησίες. Επίσης, οι αυστηροί έλενχοι του νεοσύστατου Σώματος των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος πρέπει να εντατικοποιηθούν ίδιως σε βεβαρημένες περιοχές λόγω της μακρόχρονης συσσώρευσης δυσβάσταχτων χρήσεων (πχ Δυτική Αττική).
• Οι πολλές παρεμβάσεις μικρής κλίμακας είναι ένας από τους εφικτούς στόχους που θέλουμε σαν Περιφέρεια Αττικής ν’αναδείξουμε. Δημιουργούν κοινωνική συνοχή και μπορούν ν’αναβαθμίσουν άμεσα την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Εκτός του «εξοικονομώ κατ’οίκον» πρέπει να εφαρμοστούν επιδοτούμενα προγράμματα μικρής αλλά ουσιαστικής εμβέλειας σε επίπεδο γειτονιάς (πχ απομάκρυνσης κεραιών, πράσινες όψεις και δώματα, ανάπλαση και επαναχρησιμοποίηση κτιριακού αποθέματος από κοινωνικούς φορείς, κατεδαφίσεις και παραχώρηση «ορφανών» οικοπέδων στην τοπική αυτοδιοίκηση για την δημιουργία αστικού πράσινου, βαφή όψεων, εξυγίανσης περιοχών και απομάκρυνσης χρήσεων κλπ).
• Όσον αφορά στην εξισορρόπηση της χωρικής κατανομής κοινωνικών υπηρεσιών, να γίνει αναφορά χωροθέτησης σε όλο το εύρος της Περιφέρειας υποδοχέων κοινωφελών χρήσεων οι οποίοι να υπερβαίνουν τον ορίζοντα 20ετίας και σε σχέση με τους υπάρχοντες οριζόντια συνδεδεμένους σχεδιασμούς (πχ ΠΕΣΔΑ), όπως χωροθετήσεις τοπικών υποδοχέων για:
- Σταθμούς Μεταφόρτωσης Απορριμάτων
- Χώρων Σταθμευσης Δημοτικών εξοπλισμών (απορριματοφόρα κλπ)
- Κοιμητηρίων και Μονάδων Αποτέφρωσης
- Πάρκα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
- Αθλητικών και Εκπαιδευτικών Εγκαταστάσεων
- Μονάδων Πολιτικής Προστασίας
- ΚΕΛ και Μονάδων Υδροδότησης
Τα βασικά κριτίρια των για ουσιαστική λύση στα θέματα χωροθετήσεων πρέπει να είναι: η περιβαλλοντική επίπτωση, η ισοροπία σε όλο το εύρος της Περιφέρειας και η κοινωνική αποδοχή.
• Στο βασικό δεδομένο, που μέσω μελετών των πληθυσμιακών προβολών αναλύεται, οτι ο πληθυσμός της Αττικής θα παραμείνει αμετάβλητος με τάση ποσοστιαίας μείωσης, άρα επίτευξη του στόχου καταπολέμισης του υδροκεφαλικού μοντέλου, δεν αναλύεται παράλληλα το δυσμενές δεδομένο, οτι από το 2001 και στα επόμενα χρόνια προβλέπεται μεγάλη εσωτερική μετανάστευση πληθυσμού προς συγκεκριμένες περιοχές (Μεσόγεια +22,00%, Βόρεια Αττική +20,00%, Θριάσιο +16%), άρα και επιπλέον επιβαρύνσεις σε υποδομές. Μήπως λοιπόν, ως προς το εφικτό της Συνεκτικής Πόλης που ο ΟΡΣΑ, δικαίως ίσως, επιθυμεί, πρέπει οι παρεμβάσεις συγκράτησης του πληθυσμού στο «κέντρο» του Λεκανοπεδίου να είναι άμεσες και κατα προτεραιότητα.
• Στο θέμα της ανάπτυξης του συστήματος δημόσιας συγκοινωνίας θέλουμε να δοθεί η δέουσα προσοχή στην λεπτομερή και σωστή χάραξη των μέσων σταθερής τροχιάς σε συνάρθρωση με τα υπόλοιπα δημόσια συγκοινωνιακά μέσα, αλλά και της ζώνες των λιμένων ώστε να επιτυγχάνεται ο μέγιστος βαθμός εξυπηρέτησης του κοινού. Επειδή τα κόστη αυτών των παρεμβάσεων είναι υπέρμετρα μεγάλα σε σχέση με τις λεωφορειακές γραμμές θα πρέπει να συνεκτιμούνται μέσω μελετών και αυτές ως εναλλακτική λύση στο πρόβλημα.
4. Η παράμετρος της Συνέργειας
Όπως προαναφέρθηκε, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει σύγκλιση απόψεων όσον αφορά τους Άξονες Προτεραιότητας που αναλύονται στο κείμενο: προβολη πολιτιστικής ταυτότητας της πρωτεύουσας, πολιτικές κοινωνικής συνοχής, ανασυγκρότηση της παραγωγής, περιορισμός εκτός σχεδίου δόμησης, αναβάθμιση και προστασία του φυσικού πλούτου, τόνωση της κεντρικότητας και ενίσχυση της μέσω παρεμβάσεων προσπελασιμότητας και το άνοιγμα της πόλης προς το θαλάσσιο μέτωπο, όμως πάντα στα όρια του εφικτού και ρεαλιστικού έναντι των στόχων σε βάθος 10έτιας που αναφέρονται.
Θέλουμε όμως να σταθούμε στην βελτίωση του Συστήματος χωρικού σχεδιασμού και διακυβέρνησης. Η βελτίωση των οριζόντιων συνεργασιών μεταξύ όλων των φορέων που πρέπει να έχουν λόγο στις στρατηγικές ρυθμίσεις, με κέντρο την Περιφέρεια Αττικής, είναι το κλειδί για την επίτευξη των στόχων που το ΡΣΑ θέτει. Η Περιφέρεια Αττικής, μετά την μεγάλη τομή του «Καλλικράτη», ως αιρετός θεσμός που αναφέρεται πρωτίστως στους πολίτες και διαχειρίζεται μεγάλο μέρος των πόρων που θα επενδυθούν, πρέπει να έχει κύριο και κεντρικό ρόλο στις στρατηγικές πολιτικές ανάπτυξης και της οριζόντιας διασύνδεσης.
Ο Θεσμός της Περιφέρειας είναι μεν νεοσύστατος, όμως η ευρωπαϊκη προοπτική και η αποτελεσματική διαχείρηση της χώρας επιτάσσουν την μείωση του κεντρικού κράτους και αποδέσμευση δυνάμεων προς τους θεσμούς της αυτοδιοίκησης.
Για τους λόγους αυτούς η Περιφέρεια Αττικής ζητά από όλους την τοποθέτηση τους με θέσεις και απόψεις στο μεγάλο ζήτημα του ΡΣΑ, την κατάθεση τους στην Μητροπολιτική Επιτροπή Χωρικού Σχεδιασμού και την τελική επεξεργασία τους απο το σύνολο του Περιφερειακού Συμβουλίου, στην προοπτική ανάληψης της μεγάλης ευθύνης της παρακολούθησης, του προγραμματισμού, των παρεμβάσεων και της υλοποίησης.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Ν.Τ. ΑΘΗΝΩΝ – ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
ΜΕΛΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
& ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ.
ΠΡΟΣ:
Τα Μέλη της ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
& ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ – ΘΕΣΕΙΣ
THΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΙΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ & ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ / 2021»
ΓΕΝΙΚΑ
Μετά από εργασία και μελέτες διάρκειας πολλών μηνών, το ΥΠΕΚΑ μαζί με τον ΟΡΣΑ δημοσιεύσαν το κείμενο των Στρατηγικών Προτεραιοτήτων του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας / Αττικής 2021 (ΡΣΑ) και που παρουσιάστηκε στα τέλη Ιουλίου 2011. Στο αμέσως επόμενο χρόνικό διάστημα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση (με πιεστικά όμως χρονικά περιθώρια 2 μηνών από την δημοσιοποίηση) το κείμενο του σχέδιου νόμου του νέου ΡΣΑ.
Το Ρυθμιστικό Σχέδιο (ΡΣ) είναι ένα στρατηγικό σχέδιο Ανάπτυξης, είναι το καθοδηγητικό πλαίσιο αντιμετώπισης των προβλημάτων της Πόλης και της Περιφέρειας της, είναι ότι πιο αναγκαίο σε επίπεδο σχεδιασμού για την ρύθμιση όλων εκείνων των δυναμικών μηχανισμών, των συσχετισμών και των αλλεπιδράσεων που εφόσον κατανοηθούν, τότε και μόνο τότε με τις αναγκαίες στοχευμένες παρεμβάσεις μπορούν να συντελέσουν στην Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Το ΡΣ αφορά την καθημερινή ζωή όλων μας, την ζωή των πολιτών. Ρυθμίζει όλα εκείνα τα θέματα κοινωνικά – οικονομικά – διοικητικά – θεσμικά και εν τέλει πολεοδομικά που καθορίζουν το επίπεδο της ζωής μας. Δεν είναι μία απλή τεχνοκρατική διαδικασία για λίγους. Είναι ο στρατηγικός μηχανισμός που ρυθμίζει τις συνθέσεις σε όλα τα επίπεδα των μεγάλων θεμάτων μίας ευρύτερης περιοχής, πριν τις αναγκαίες ενέργειες σ’αυτήν.
Πρό του 85’ και τις περίφημες τομές, υπο την μορφή κατευθύνσεων, του Αντώνη Τρίτση, και κατα την διάρκεια πολυετών διαβουλεύσεων μεταξύ φορέων για το θέμα απόκτησης ενός τέτοιου στρατηγικού σχεδίου, το πρωταρχικό ζήτημα ήταν η δημιουργία ενός φορέα ο οποίος θα διαχειρίζονταν αυτό το τεράστιο ζήτημα αυτόνομα – αυτοδιοικητικά και επιστημονικά, χωρίς τις παρεμβάσεις ή και τις «ιδιοτροπίες» του εκάστοτε κυβερνητικού σχήματος, αλλά και την απεμπλοκή από τα «μεγάλα γραφεία ιδεών» (Δοξιάδη, Βασιλειάδη κλπ) που ερμήνευαν προσωπική αλλά και επιβαλλόμενη πολιτικά λογική, στις όποιες πολεοδομικές ρυθμίσεις της χώρας.
Με τον Ν.1515/85 εκτός από τους στρατηγικούς στόχους του ρυθμιστικού σχεδίου, συστήνεται επιτέλους ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών (ΟΡΣΑ), ως ο φορέας εκείνος που έχει ρητά την «ευθύνη παρακολούθησης της εφαρμογής και εξασφάλισης της πραγματοποίησης του ΡΣΑ».
Σήμερα, τίθεται σε συζήτηση και κριτική - και της Περιφέρειας Αττικής - το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας / Αττικής 2021, το οποίο προσπαθεί, μετά από τις σημειακές, αλλά και σε πολλά αρνητικές, τροποποιήσεις του 2002, να ξεκαθαρίσει την σύγχυση που δημιουργήθηκε στην μεταολυμπιακή περίοδο και την εποχή της πρωτοφανούς κρίσης που ζούμε, ως προς τους στρατηγικούς στόχους του αναπτυξιακού οράματος της ευρύτερης Αττικής.
Η Περιφέρεια Άττικης και η Μητροπολιτική Επιτροπή Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικών Αναπλάσεων (ΜΕΧΣΑΑ), ως ο κατ’εξοχήν υπεύθυνος αιρετός θεσμός των θεμάτων σχεδιασμού και ρύθμισης των πολεοδομικών στρατηγικών θα πρέπει πλέον να έχει καθοριστικό λόγο και θέσεις σ’αυτό το τόσο μεγάλο ζητήματα της χωρικής της ευθύνης.
Σ’αυτήν την πρώτη επαφή με το ζήτημα, μετά από την επεξεργασία του βασικού κειμένου, των συνοδευτικών μελετών αλλά και την πρώτη καταγραφή των απόψεων του ΟΡΣΑ, η επιτροπή επιχειρεί να εντοπίσει το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να κινηθεί και η Περιφέρεια Αττικής ώστε να συμβάλει εποικοδομητικά στην εκπόνηση αυτού του μείζονος σημασίας και απόλυτα αναγκαίου στρατηγικού εργαλείου.
Επίσης, στα πλαίσια της συνέργειας και της αυτοδιοικητικής προσέγγισης, θέτει, σε πρώτη φάση προς συζήτηση, μια σειρά παραμέτρων που είτε δεν αντιμετωπίζονται μέσω του σχεδίου, είτε τίθονται με γενικές αναφορές είτε εμφανίζουν έλλειψεις και ως προς την υλοποίηση και ως προς τον παρεμβατικό ρεαλισμό τους.
1. Η παράμετρος του Διαλόγου
Συμφωνούμε με τους Βασικούς Στόχους που εισαγωγικά αναφέρονται στο νέο ΡΣΑ, όμως θέλουμε να επισημάνουμε οτι δεν θα έπρεπε να κινηθεί στα στεγανά του «εντός των τοιχών του ΟΡΣΑ» το τελικό κείμενο, αλλά να γίνει πραγματικότητα αυτό που (ως ευχολόγιο απο πολλούς) αναφέρεται, αλλά είναι και ιδρυτική δεσμευση του ΟΡΣΑ και των θέσεων που από το 1985 εκφράστηκαν από όλους τους φορείς, οτι δηλαδή «πρέπει να συνδέεται με την γενικότερη χωρική πολιτική και τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών».
Η Περιφέρεια Άττικης, εκτός από την καταγραφή των συνοδευτικών μελετών που ανατέθηκαν από τον ΟΡΣΑ σε πανεπιστήμια και τεχνικούς, και αποτελούν την βάση πολλών ρυθμίσεων, ενδιαφέρεται να καταγράφει και η άποψη του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας (ΤΕΕ), όχι μόνο γιατί είναι, μετά την σύναψη του πρόσφατου μνημονίου, ο επίσημος τεχνικός της σύμβουλος, άλλα επειδή διαχρονικά παρακολουθεί επιστημονικά τις εξελίξεις των στρατηγικών θεμάτων και έχει άποψη η οποία έχει αναδειχθεί με συνεχείς δημοσιεύσεις, ιδίως από το 1979 και μέχρι σήμερα που θα έπρεπε ν’αφομειωθούν, μέσα από τον διάλογο, στο κείμενο. (ενδεικτικά: μέτρα περιορισμού αύξησης πληθυσμού, περιορισμός βιομηχανικών ζωνών, μείωση λειτουργιών δημοσίου, επίλυση ιδιοκτησιακών θεμάτων). Επίσης, τα συμπεράσματα των όποιων ακαδημαϊκών μελετών ενέχουν τον κίνδυνο μονομερούς τεχνικής αντιμετώπισης και όχι σύνθεσης του πολιτικού και κοινωνικού ζητήματος.
Άλλη μια παράμετρος του ζητήματος της συλλογής των απόψεων είναι η πλήρης καταγραφή των επιμέρους, ιεραρχημένων κατα προτεραιότητες, θεμάτων ανα Περιφερειακή Ενότητα. Ήδη έχει αρχίσει συλλογή των προβλημάτων από τους τοπικούς φορείς μέσω των Αντιπεριφερειών, έτσι η Περιφέρεια Αττικής θα μπορέσει να καταθέσει ένα ρεαλιστικό πλάνο προτεραιοτήτων και να στοχοποιήσει τα «εξαιρετικής σημασίας» θέματα προς αντιμετώπιση.
Άρα το ζητούμενο σ’αυτήν την περίοδο διαβούλευσης που εισερχόμαστε, είναι ότι αυτή θα πρέπει να είναι ουσιαστική, εποικοδομητική και σε όλο το φάσμα των κοινωνικών φορέων που έχουν εμπλοκή στο ζήτημα.
Όπως σε όλα τα μεγάλα θέματα έτσι και εδώ η θέση της Περιφέρειας, όπως και προγραμματικά εκφράστηκε, είναι ότι «ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας». Έτσι λοιπόν, στο σημαντικότερο θέμα στρατηγικής της ανάπτυξης, που είναι το ΡΣΑ, πρέπει να υπάρξει η μεγαλύτερη δυνατή σύγκλιση απόψεων, άνοιγμα στις τοπικές κοινωνίες και φορείς με διαβούλευση σε ανεκτό και εύλογο χρόνο.
2. Η παράμετρος της Υλοποίησης
Η Περιφέρεια Αττικής, ζητά να εφαρμοστούν (όπως ο ν.1515/85 από τότε επιτάσσει) τα 5ετή Προγράμματα Εφαρμογής των Στόχων, που το ΡΣΑ θέτει, να εκπονούνται από τους Δήμους και την Περιφέρεια και θα εγκρίνονται από τον ΟΡΣΑ στο Ενιαίο Πρόγραμμα Στόχων. Μέσω αυτών θα υλοποιούνται «αναγκαστικά» από την Κεντρική Διοίκηση τους Δήμους και την Περιφέρεια οι στρατηγικές του ΡΣΑ, ενώ θα εκφράζεται πλέον μία ενιαία αναπτυξιακή πολιτική στην οποία η Περιφέρεια Αττικής θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο παρέμβασης. Η κακή χωροθέτηση έργων την περίοδο του 2004 είναι ένα από τα αρνητικά παραδείγματα της μη ένταξης στον προγραμματισμό.
Τέλος θα θέλαμε να επισημάνουμε, ότι δυστυχώς, πολλές παράμετροι και στόχοι οι οποίοι εδώ και δεκαετίες τέθηκαν υπ’οψη του ΟΡΣΑ και της Κεντρικής Διοίκησης και αναφέρονται στο σχέδιο, δεν έχουν φτάσει σε υψηλό επίπεδο υλοποίησης ή έχουν απαραδέκτως περιφρονηθεί:
- Δεν έχει γίνει ξεκάθαρο και δεν έχει οριστεί αναλυτικά ποιά είναι η επιθυμητή ανάπτυξη και το περιεχόμενο που πρέπει να έχει στην Αττική, θα βασιστεί σε δημόσιες επενδύσεις ή θα στηριχθεί μόνο στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Είναι το βασικό πεδίο συγκρούσεων μεταξύ κράτους και πολιτών.
Για την Περιφέρεια Αττικής ανάπτυξη σημαίνει μόνο υποδομές: Αποχετευτικό σύστημα, Διαχείριση απορριμμάτων, Υδροδότησης, Άνοιγμα της πόλης στη θάλασσα με την ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου, Αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου με έργα ουσίας και δημιουργία χώρων πρασίνου, Υποδομές για τα παιδιά με τη δημιουργία παιδικών σταθμών και χώρων παιχνιδιού, Υποδομές σε σχολεία και φροντίδας για την τρίτη ηλικία.
Υποδομές απαραίτητες για την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
- Πως θα βρεθεί η ισορροπία μεταξύ πολλών μικρών επεμβάσεων - αναπλάσεων που δημιουργούν κοινωνική συνοχή και των ιδιωτικών επενδύσεων, εντός υποβαθμισμένων περιοχών της Αθήνας.
- Πως θα γίνει η ανακοπή της αυθαίρετης δόμησης και παράλληλα η κάλυψη των αναγκών κατοικίας και υποδομών των πολιτών.
- Θα αναπτυχθεί περισσότερο ο κοινωνικός εξοπλισμός και οι κοινωφελείς χρήσεις; που θα βρεθεί ο αναγκαίος χώρος γι’αυτές; (υπάρχουν ανάγκες για πράσινο, αθλητισμό, πρόνοια, εκπαίδευση, ειδικές χρήσεις κλπ)
- Πως θα γίνουν αυστηρότεροι και απόλυτοι οι βαθμοί οχλήσεως και ελένχου των βιομηχανικών περιοχών;
- Ποιές θα είναι οι πηγές χρηματοδότησης των έργων του ΡΣΑ μετά από την λήξη του ΕΣΠΑ και των άλλων προγραμμάτων σε βάθος 20ετίας από την εφαρμογή του.
3. Η παράμετρος του Εφικτού
Συμφωνούμε και θεωρούμε οτι είναι σε θετική κατεύθυνση οι Στρατηγικοί Στόχοι που θέτονται από τον ΟΡΣΑ, πού άλλωστε αρκετοί απ’αυτους εντάσσονται στις προγραμματικές μας δεσμεύσεις και τις δράσεις μας. Είναι όμως όλοι εφικτοί στον ορίζοντα της δεκαετίας; θα υπάρχει η προαναφερθείσα συνεχής παρακολούθηση της υλοποίησης τους. Θέτουμε μια σειρά από παραδείγματα τα οποία θα εμπλουτιστούν και από τις απαιτήσεις των φορέων για να στοχοποιήσουμε την κατεύθυνση προς το Εφικτό:
• Η διαφύλαξη των εδαφικών πόρων, όπως αναφέρεται στο σχέδιο του ΡΣΑ είναι και για την Περιφέρεια Αττικής μια απόλυτη προτεραιότητα. Όμως είναι επιτακτικό να διαφυλαχθούν άμεσα μέσω ρυθμίσεων όλες εκείνες οι περιοχές που έντεχνα και απο συγκεκριμένα συμφέροντα αμφισβητείται ο δημόσιος χαρακτήρας τους. Στην λογική αυτή η πολιτεία πρέπει άμεσα ν’αντιδράσει θέτοντας σε ισχύ αποφάσεις (πχ δικαστικές, Μικτού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Δασών κλπ) ώστε να ξεκαθαριστεί επιτέλους το χρόνιο αυτό θέμα και να προστατευτεί ο δημόσιος φυσικός πλούτος αλλά και οι νόμιμες ιδιοκτησίες. Επίσης, οι αυστηροί έλενχοι του νεοσύστατου Σώματος των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος πρέπει να εντατικοποιηθούν ίδιως σε βεβαρημένες περιοχές λόγω της μακρόχρονης συσσώρευσης δυσβάσταχτων χρήσεων (πχ Δυτική Αττική).
• Οι πολλές παρεμβάσεις μικρής κλίμακας είναι ένας από τους εφικτούς στόχους που θέλουμε σαν Περιφέρεια Αττικής ν’αναδείξουμε. Δημιουργούν κοινωνική συνοχή και μπορούν ν’αναβαθμίσουν άμεσα την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Εκτός του «εξοικονομώ κατ’οίκον» πρέπει να εφαρμοστούν επιδοτούμενα προγράμματα μικρής αλλά ουσιαστικής εμβέλειας σε επίπεδο γειτονιάς (πχ απομάκρυνσης κεραιών, πράσινες όψεις και δώματα, ανάπλαση και επαναχρησιμοποίηση κτιριακού αποθέματος από κοινωνικούς φορείς, κατεδαφίσεις και παραχώρηση «ορφανών» οικοπέδων στην τοπική αυτοδιοίκηση για την δημιουργία αστικού πράσινου, βαφή όψεων, εξυγίανσης περιοχών και απομάκρυνσης χρήσεων κλπ).
• Όσον αφορά στην εξισορρόπηση της χωρικής κατανομής κοινωνικών υπηρεσιών, να γίνει αναφορά χωροθέτησης σε όλο το εύρος της Περιφέρειας υποδοχέων κοινωφελών χρήσεων οι οποίοι να υπερβαίνουν τον ορίζοντα 20ετίας και σε σχέση με τους υπάρχοντες οριζόντια συνδεδεμένους σχεδιασμούς (πχ ΠΕΣΔΑ), όπως χωροθετήσεις τοπικών υποδοχέων για:
- Σταθμούς Μεταφόρτωσης Απορριμάτων
- Χώρων Σταθμευσης Δημοτικών εξοπλισμών (απορριματοφόρα κλπ)
- Κοιμητηρίων και Μονάδων Αποτέφρωσης
- Πάρκα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
- Αθλητικών και Εκπαιδευτικών Εγκαταστάσεων
- Μονάδων Πολιτικής Προστασίας
- ΚΕΛ και Μονάδων Υδροδότησης
Τα βασικά κριτίρια των για ουσιαστική λύση στα θέματα χωροθετήσεων πρέπει να είναι: η περιβαλλοντική επίπτωση, η ισοροπία σε όλο το εύρος της Περιφέρειας και η κοινωνική αποδοχή.
• Στο βασικό δεδομένο, που μέσω μελετών των πληθυσμιακών προβολών αναλύεται, οτι ο πληθυσμός της Αττικής θα παραμείνει αμετάβλητος με τάση ποσοστιαίας μείωσης, άρα επίτευξη του στόχου καταπολέμισης του υδροκεφαλικού μοντέλου, δεν αναλύεται παράλληλα το δυσμενές δεδομένο, οτι από το 2001 και στα επόμενα χρόνια προβλέπεται μεγάλη εσωτερική μετανάστευση πληθυσμού προς συγκεκριμένες περιοχές (Μεσόγεια +22,00%, Βόρεια Αττική +20,00%, Θριάσιο +16%), άρα και επιπλέον επιβαρύνσεις σε υποδομές. Μήπως λοιπόν, ως προς το εφικτό της Συνεκτικής Πόλης που ο ΟΡΣΑ, δικαίως ίσως, επιθυμεί, πρέπει οι παρεμβάσεις συγκράτησης του πληθυσμού στο «κέντρο» του Λεκανοπεδίου να είναι άμεσες και κατα προτεραιότητα.
• Στο θέμα της ανάπτυξης του συστήματος δημόσιας συγκοινωνίας θέλουμε να δοθεί η δέουσα προσοχή στην λεπτομερή και σωστή χάραξη των μέσων σταθερής τροχιάς σε συνάρθρωση με τα υπόλοιπα δημόσια συγκοινωνιακά μέσα, αλλά και της ζώνες των λιμένων ώστε να επιτυγχάνεται ο μέγιστος βαθμός εξυπηρέτησης του κοινού. Επειδή τα κόστη αυτών των παρεμβάσεων είναι υπέρμετρα μεγάλα σε σχέση με τις λεωφορειακές γραμμές θα πρέπει να συνεκτιμούνται μέσω μελετών και αυτές ως εναλλακτική λύση στο πρόβλημα.
4. Η παράμετρος της Συνέργειας
Όπως προαναφέρθηκε, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει σύγκλιση απόψεων όσον αφορά τους Άξονες Προτεραιότητας που αναλύονται στο κείμενο: προβολη πολιτιστικής ταυτότητας της πρωτεύουσας, πολιτικές κοινωνικής συνοχής, ανασυγκρότηση της παραγωγής, περιορισμός εκτός σχεδίου δόμησης, αναβάθμιση και προστασία του φυσικού πλούτου, τόνωση της κεντρικότητας και ενίσχυση της μέσω παρεμβάσεων προσπελασιμότητας και το άνοιγμα της πόλης προς το θαλάσσιο μέτωπο, όμως πάντα στα όρια του εφικτού και ρεαλιστικού έναντι των στόχων σε βάθος 10έτιας που αναφέρονται.
Θέλουμε όμως να σταθούμε στην βελτίωση του Συστήματος χωρικού σχεδιασμού και διακυβέρνησης. Η βελτίωση των οριζόντιων συνεργασιών μεταξύ όλων των φορέων που πρέπει να έχουν λόγο στις στρατηγικές ρυθμίσεις, με κέντρο την Περιφέρεια Αττικής, είναι το κλειδί για την επίτευξη των στόχων που το ΡΣΑ θέτει. Η Περιφέρεια Αττικής, μετά την μεγάλη τομή του «Καλλικράτη», ως αιρετός θεσμός που αναφέρεται πρωτίστως στους πολίτες και διαχειρίζεται μεγάλο μέρος των πόρων που θα επενδυθούν, πρέπει να έχει κύριο και κεντρικό ρόλο στις στρατηγικές πολιτικές ανάπτυξης και της οριζόντιας διασύνδεσης.
Ο Θεσμός της Περιφέρειας είναι μεν νεοσύστατος, όμως η ευρωπαϊκη προοπτική και η αποτελεσματική διαχείρηση της χώρας επιτάσσουν την μείωση του κεντρικού κράτους και αποδέσμευση δυνάμεων προς τους θεσμούς της αυτοδιοίκησης.
Για τους λόγους αυτούς η Περιφέρεια Αττικής ζητά από όλους την τοποθέτηση τους με θέσεις και απόψεις στο μεγάλο ζήτημα του ΡΣΑ, την κατάθεση τους στην Μητροπολιτική Επιτροπή Χωρικού Σχεδιασμού και την τελική επεξεργασία τους απο το σύνολο του Περιφερειακού Συμβουλίου, στην προοπτική ανάληψης της μεγάλης ευθύνης της παρακολούθησης, του προγραμματισμού, των παρεμβάσεων και της υλοποίησης.
Με τιμή,
Αθανάσιος Θεοδ. Σπονδυλίδης
Αρχιτέκτvων
Περιφερειακός Σύμβουλος Ν.Τ. Αθηνών
Μέλος Μητροπολιτική Επιτροπή Χωρικού Σχεδιασμού
& Αστικών Αναπλάσεων
ΓΛΥΦΑΔΑ WEB 2011
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου